“Bent u zelf weleens bedreigd tijdens een rechtszaak? Wat zou u doen als dat het geval zou zijn?” De spanning in de rechtszaal loopt op. Voor de ruim 90 rechters, raadsheren en advocaten die de voorstelling OM DES GEWETENS WILLE bijwoonden in het gerechtshof te Leeuwarden waren het confronterende vragen. Enigszins onverwacht werden ze plotseling zelf het centrum van de aandacht, terwijl ze hadden verwacht een theatrale afsluiter van hun congres bij te wonen.
OM DES GEWETENS WILLE is een voorstelling die Floris ontwikkelde in opdracht van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden voor een congres over de rol van het geweten in de rechtspraak. De president van het hof wilde in plaats van een ‘gewone’ lezing of presentatie de rechters die het congres bijwoonden op een andere, bijzondere manier naar het onderwerp laten kijken. Zo kwam hij bij WAT WE DOEN, en bij Floris in het bijzonder.
Floris baseerde zijn voorstelling, geheel in de geest van de locatie, op het Leeuwarder Arrest van 1943. Een verdachte man werd veroordeeld in 1943 tot een straf die exact zo lang was als het voorarrest waarin hij was gesteld, omdat de rechters hem niet naar Kamp Erika wilden sturen vanwege het onmenselijke regime dat de Duitse bezetter daar voerde. In het arrest schrijven de rechters dat ze de straf niet kunnen geven ‘om des gewetens wille’. DE man komt op vrije voeten, twee van de rechters worden ontslagen vanwege plichtsverzuim. De derde rechter neemt zelf ontslag.
Polen
Deze vraag staat centraal in de voorstelling OM DES GEWETENS WILLE. In het jaar 2032 heeft Nederland een populistisch-nationalistische regering, die ook in de rechtspraak een flinke vinger in de pap probeert te krijgen. Denk Polen, denk Hongarije. De zaak: een jongeman staat terecht, nadat de AIVD hem heeft getipt voor het beramen van een aanslag op de naamloze minister-president van het land. De voorstelling toont drie rechters in de raadkamer tijdens de zaak. Het OM eist een flinke straf, terwijl het bewijs tegen de jongen mager is. Terwijl de rechters de zaak behandelen, roert de politiek zich. De rechters zouden niet onbevooroordeeld zijn, zeker nadat een van de rechters zich heeft uitgesproken tegen politieke inmenging in de zaak. Acteurs Nhung Dam, Howard van Dodemondt en Arend Brandligt gaan tijdens de voorstelling met regelmaat in gesprek met het publiek. Zou u hierin meegaan? Wanneer zou uw geweten opspelen? De spanning loopt op, de rechters worden zichtbaar emotioneel en ongemakkelijk.
Dilemma’s
De voorstelling past naadloos binnen de werkwijze van WAT WE DOEN: maatschappelijke dilemma’s aan de kaak stellen, waarbij theater het medium is en het publiek eigenlijk de hoofdrolspeler. Voor OM DES GEWETENS WILLE ging Floris in gesprek met rechters en advocaten. De inhoud van de voorstelling klopt daardoor juridisch volledig, iets wat de goedkeuring van de rechters in Leeuwarden kan wegdragen. “Ik herken me zo in wat ik zojuist heb gezien,” zegt een van de rechters na afloop van de voorstelling. “Deze vragen moeten we stellen.”
Werkproces
Floris bereidde de voorstelling lang voor, maar het uiteindelijke maakproces duurde maar een paar dagen. “Dat lukte alleen maar door de grondige voorbereiding van Floris,” vertelt acteur Arend Brandligt. “Bij een voorstelling voor rechters, moet je zeker weten dat alles klopt, omdat zij allemaal het sowieso beter weten dan wij. Gelukkig kan je daar bij Floris blindelings op vertrouwen.” Werken met Floris vindt hij bijzonder. “Het gaat bij hem alleen maar om de voorstelling, zijn persoonlijkheid speelt bijna geen rol. Het gaat hem om het vertellen van een verhaal.”
Het spelen in de rechtszaal vond Arend geweldig. “Ik dacht alleen maar: wat te gek en inspirerend om op deze prachtige, historische plek te mogen spelen. Ik was blij verrast dat het rechterspubliek zo meedeed, en ook zo mededeelzaam was. Mijn ervaring is al met al alleen maar positief te noemen.”