In oktober hadden we de herneming van ‘MOLLEN’, over de door armoede geplaagde Pjotr die zijn ouderlijk huis ontvlucht en op het station terechtkomt. Daar ontmoet hij drie ‘vaste’ bewoners: de straatmuzikant Janfie, een behulpzame en verwarde dame met problemen en de extravagante Dennis. Speciaal voor de voorstelling bouwden we een grote tribune op het balkon in de hal van het station en de acteurs liepen beneden door de hal. Via microfoons en koptelefoons kon het publiek op het balkon alles volgen.
Wat is normaal?
Wat we met MOLLEN wilden was vooral de toevallige ontmoetingen tussen reizigers en onze spelers, op een plek waar dagelijks duizenden mensen lopen. Het verhaal gaat over wat we met z’n allen ‘normaal’ vinden en wie dat bepaalt. Wie valt buiten de boot en hoe reageren we daarop? Het was uniek en bijzonder om te zien hoe voorbijgangers reageerden. Vele reizigers bleven staan om zich af te vragen wat er in Godsnaam aan de hand was. Zien hoe mensen daadwerkelijk en bezorgd mee gingen zoeken naar de broer van die ‘verwarde dame’. Of hoe een oud echtpaar vrolijk achter jongeren aan rende en tikkertje speelde.
Wat is normaal? En wat niet? Maar de belangrijkste vraag was en is: ‘In hoeverre zijn wij bereid om om te kijken naar mensen die ‘anders’ zijn? Wanneer loop je door in je eigen veilige bubbel en wanneer bekommer je je om die ene dakloze? Die vragen kwamen naar boven tijdens de voorstelling maar ook bij het randprogramma rondom de voorstelling.
Knipbeurten, gezichten en wandelingen
We gingen een samenwerking aan met een aantal Utrechtse organisaties om de verdieping van het onderwerp op te zoeken. Zo vertoonden we op een scherm naast de tribune de vijfdelige documentaireserie ‘In de stoel van Tom’. Filmmaker Wieke Kapteijns leerde Tom kennen in de kappersstoel en maakte een prachtige serie wat ook op RTV Utrecht werd uitgezonden. Hierin knipte de Utrechtse barbier Tom Deux (ex) daklozen op straat. Tom’s empathische houding, de intimiteit van een knipbeurt en een vleugje van zijn grove humor zorgen ervoor dat de daklozen in zijn stoel verhalen vertellen die ze nog nooit hebben gedeeld. De kijker kreeg hierdoor een kijkje in de diepe sporen die dakloosheid nalaat.
Ook hing aan de achterkant van de tribune de indrukwekkende fototentoonstelling ‘Het ogenblik’, van fotograaf Ruud Spaargaren, die een portretserie maakte van dak- en thuislozen in Utrecht, met daarbij horende gedichten van Utrechtse stadsdichters. Ruud was altijd al geboeid door het gelaat van mensen en al jaren betrokken bij de dagopvang voor dak- en thuislozen in Utrecht. De mensen voor wie het moeilijk is om zich, buiten beeld, binnen onze samenleving staande te houden. Met zijn lens wilde hij die mensen een gezicht geven. Het resultaat was prachtig en indrukwekkend. Voor en na de voorstelling bleven drommen mensen staan bij de tentoonstelling en gingen met elkaar in gesprek.
En als laatste boden we, samen met Streetlife 030, stadswandelingen van stichting RECHTOP aan, waarbij (ex) daklozen en (ex) verslaafden hun eigen verhaal vertellen en je meenemen door de Utrechtse binnenstad, langs belangrijke plekken voor hen. Vele bezoekers van de voorstelling liepen die routes en ook het team van WAT WE DOEN én spelers hebben zelf ook een wandeling gedaan. En we werden er allemaal stil van. Wanneer een ex-dakloze je plekken laat zien waar hij vroeger sliep, in een park of onder een brug. Of wanneer hij vertelde over hoe hij overal weggestuurd werd terwijl hij slechts zichzelf even wilde opwarmen, bijvoorbeeld in een bioscoop. Dan besef je pas echt hoe wij als samenleving omgaan met mensen die niet hetzelfde zijn als wij.
Om dit programma op poten te zetten en inspiratie op te doen, bezocht ik een paar weken lang, elke woensdagmiddag, de dagopvang van het Leger des Heils in Utrecht. Om mensen te ontmoeten, om verhalen aan te horen of gewoon om een potje te dammen met een dakloze. De warmte en behulpzaamheid die ik op die middagen daar ervoer, heb ik nooit eerder elders ervaren. Iedereen was zo lief en geïnteresseerd. Het mooie is dat ik daar niet alleen nieuwe vrienden maakte maar ook twee van de drie partners voor het randprogramma ontmoette. Al snel raakte ik in gesprek met zowel fotograaf Ruud, als ook Fred, de oprichter van Streetlife 030, stadswandelingen. Overigens was het filmmaker Wieke Kapteijns die mij erop wees om eens een keer bij de dagopvang langs te gaan. “Je ontmoet er zeker mensen die je zullen bijblijven.” Dank daarvoor, Wieke!
Hartverwarmende reacties
Het mooie van alles is wanneer dingen en mensen samen komen. Zo ook bij dit verdiepingsprogramma. Uiteraard kwamen alle betrokkenen en hoofdrolspelers van de drie activiteiten ook de voorstelling op Utrecht Centraal bekijken. Zowel de organisaties, als de mensen waar ze mee werken. En wat is er mooier dan feedback en complimenten ontvangen van dak en thuislozen die onze voorstelling bijwoonden? Het was hartverwarmend om te horen dat wat zij zagen heel herkenbaar was. Wij willen een aantal van die mooie reacties graag met jullie delen:
“We vonden het een mega vette voorstelling! Ik was vooral onder de indruk van hoe gaaf daklozen werden nagespeeld door acteurs, zonder dat ze zelf ooit op straat hebben geleefd.”
“Wat mooi om de voorstelling te zien. En om de verschillen te zien tussen hoe de ene voorbijganger reageert en de andere.”
“Dat wat die jongen meemaakt in jullie voorstelling, heb ik zelf jarenlang zelf moeten ondergaan. Dat hebben jullie mooi weergegeven.”
“Het eeuwige oordelen over andere soorten mensen. Zo herkenbaar.”
Foto’s: Dorien Hein & Rachid Benhammou
