Gevaarlijke verleidster of redder in nood?
Aicha Qandisha is binnen de Marokkaanse folklore misschien wel de bekendste mythische figuur. Een verleidelijke vrouw die zich in dromen aan mannen openbaart en hen aan haar onderwerpt. Volgens de overlevering heeft Qandisha wel meer dan 30.000 mannen gehuwd en hen tot haar slaven gereduceerd. Ze manifesteert zich als een onweerstaanbare, mooie vrouw of als djinn. Een djinn is binnen de islamitische wereld een bovennatuurlijk onzichtbaar wezen, dat bezit kan nemen van mensen en ze van hun vrije wil kan ontdoen. Samen met mensen en engelen zijn djinns, volgens de Koran, de drie levensvormen met een bewustzijn, gemaakt door de Schepper.
Het uiterlijk van Aicha Qandisha verschilt per regio in Marokko; ze wordt beschreven als een mooie jonge vrouw met de benen van een hoefdier, als geit, kameel of als heks. Ze is dol op bloed en slachtoffers die bezeten zijn van haar, kunnen haar tot bedaren brengen door een rode of zwarte kip te offeren. Haar favoriete kleuren zijn dan ook zwart en rood. Wat vast staat is dat ze altijd in de buurt van water of waterbronnen te vinden is. Ondergronds.
Qandisha is een geest waar kleine kinderen mee worden bang gemaakt, en wordt ook wel voorgesteld als een watergeest. Kinderen worden dan gewaarschuwd om voorzichtig te zijn in en rondom het water. “De kans is namelijk groot dat Aicha Qandischa je naar beneden trekt.” In Marokko sterven jaarlijks vele, zowel volwassenen, als kinderen, de verdrinkingsdood. Het besef van het belang van zwemlessen is in het land nihil. Maar over het algemeen wordt het verhaal van Aicha Qandisha verteld om de koters enigzins onder de duim te houden. “Als je niet luistert, komt Aicha Qandischa je halen!” Daarnaast wordt het verteld omdat het hoort bij de opvoeding in een cultuur van verhalen vertellen en bijgeloof. Marokko kent een eeuwenoude cultuur van storytelling. Kinderen krijgen vanaf hele jonge leeftijd allerlei verhalen te horen. Over Aicha Qandischa, over monsters, geesten en demonen. Maar ook over volkshelden, religieuze rolmodellen of gewoonweg door de ouders zelf verzonnen leugens om je kind ergens voor te behoeden. Wie Aicha Qandisha echt was, is niet bekend. Veel mensen menen dat het verhaal is gebaseerd op een verzetsstrijdster en spionne die ten tijde van de Portugese overheersing in de 15e en 16e eeuw, en later tijdens de Franse bezetting leefde. Een mooie verschijning die de buitenlandse soldaten verleidde en vervolgens vermoordde. Een soort Mata Hari. Ook dat deel wordt soms aan kinderen doorgegeven, met als doel om het kind al vroeg enige vorm van vaderlandsgeschiedenis en patriottisme mee te geven.
Maar Aicha Qandisha is ook de vrouw die ondergronds zou verblijven in de wateren van plaatsen als Fez of in de buurt van (heilige) waterbronnen, waar elk jaar soefi-rituelen plaatsvinden. Hier roepen mensen haar aan om, in combinatie met het genezende water uit de natuurlijke bronnen, gereinigd te worden.
De twee kanten van Aicha Qandisha (het Goede en het Slechte) maakt deze mythishe figuur zo interessant. Aan de ene kant heb je het gevaar van de verleiding, de onweerstaanbaarheid van de schoonheid en de daaropvolgende onderwerping. Aan de andere kant heb je het goddelijke, de bescherming. Maar ook de genezende en reinigende kracht van een sterke vrouw waar menig man tegelijkertijd voor valt én bang voor is. En dat in een land waar het patriarchaat en machocultuur overheerst. Girlpower!
